Ukryte dziedzictwo. Pracownie artystek i artystów z krajów Grupy Wyszehradzkiej on-line

Fundacja Arton wraz z instytucjami partnerskimi Moravská galerie v Brně (Czechy, www.moravska-galerie.cz), Technická univerzita v Košiciach (Słowacja, www.fu.tuke.sk), Trance Balance Kft (Węgry, www.acbgaleria.hu) realizuje wieloletni projekt Ukryte dziedzictwo. Pracownie artystek i artystów z krajów Grupy Wyszehradzkiej on-line.
Jest on ważnym elementem długofalowej strategii Fundacji Arton. Wiele cennych dzieł sztuki i ważnych materiałów źródłowych powstałych ok. 1960-1980 jest przechowywanych przez ich twórczynie i twórców w prywatnych mieszkaniach i pracowniach, a tym samym są one niedostępne dla odbiorców, badaczy, osób zainteresowanych sztuką. Skutkuje to niepełnym obrazem powojennej sztuki, z którym nadal mamy do czynienia.
W ramach projektu opracowujemy i digitalizujemy materiały z archiwów m.in. Janiny Węgrzynowskiej, Lujzy Gecser, Jiříego Valocha i Milana Adamčiaka. Materiały już niedługo będą dostępne w bazie www.forgottenheritage.eu
Projekt pozwala nam także na przyjrzenie się pracowniom twórczyń i twórców. Te miejsca często pełniły ważną rolę kulturotwórczą, obecnie stanowią ważny element europejskiego dziedzictwa. Staramy się je dokumentować i udostępniać zebrane informacje w taki sposób, aby tworzyły kontekst dla opracowanych archiwów.


Sylwetki wybranych artystek i artystów, których archiwa zostały objęte działaniami w ramach projektu:


Janina Węgrzynowska (1930-2010), polska malarka i graficzka, członkini Związku Polskich Artystów Plastyków, wieloletnia współpracowniczka tygodnika "Argumenty" (1958-1975) i Telewizji Polskiej (1975-1991). W latach 1949-1955 studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1955 uzyskała dyplom na Wydziale Malarstwa w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa. Tworzyła obrazy i obiekty przestrzenne, wykorzystując elementy op-artu. Jej prace były kilkakrotnie prezentowane na Festiwalu Polskiego Malarstwa Współczesnego na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz na Wystawie Malarstwa i Grafiki Okręgu Warszawskiego ZPAP w Galerii Narodowej Zachęta w Warszawie. W 1986 roku miała wystawę indywidualną w Galerii BWA w Białymstoku. W 2005 roku w Galerii Studio odbyła się wystawa jej prac wraz z nowym projektem laserowym "Rysowanie światłem", przygotowanym we współpracy z Laboratorium Scenografii Laserowej i Specjalnych Efektów Świetlnych Politechniki Warszawskiej. Jej obrazy znajdują się w kolekcji Galerii Studio i Galerii Arsenał w Białymstoku.
Janina Węgrzynowska pisała o swoich pracach: "Moja droga w sztuce zawsze była związana z ruchem i światłem. Ruch, który istnieje nieustannie w przestrzeni, wzajemnie oddziałuje z przedmiotami, w przeciwieństwie do malarstwa, które ze swej natury jest statyczne. Pamiętam, że kiedy wychodziłem z muzeów, zawsze zaskakiwał mnie kontrast między tętniącą życiem ulicą a zastygłymi postaciami na obrazach, które oglądałem. To uczucie dawało do myślenia, prowokując pytanie, jak powinno wyglądać malarstwo ludzi uwikłanych w XX wiek. To było wyzwanie. Aby osiągnąć ten dynamizm, w moich kolażach z lat 60. używałam meandrujących wstążek i różnych form sugerujących rozprysk".

Lujza Gecser (1943-1988) była jedną z najbardziej oryginalnych i radykalnych przedstawicielek węgierskiej eksperymentalnej sztuki tekstylnej. W 1968 roku ukończyła Węgierską Akademię Sztuk Użytkowych.
Gecser stała się kluczową postacią drugiego pokolenia węgierskiego odrodzenia tekstylnego, które nastąpiło po wystawie tekstyliów "Wall Hangings" w 1968 roku w Museum of Modern Art w Nowym Jorku.
Oprócz zaangażowania w szereg dużych krajowych i międzynarodowych pokazów sztuki tekstylnej, jej prace były często eksponowane podczas Szombathely Textile Biennial. Definitywnie zrywając z tradycyjnym formatem prezentacji sztuki tekstylnej, pod wpływem sztuki ludowej, sztuki prekolumbijskiej i technik makramy, w połowie lat siedemdziesiątych zaczęła tworzyć przestrzenne tkaniny sztuki. Nieustannie badała strukturę tkaniny i jej włókna, a także możliwości wykorzystania różnych nowych materiałów jako tekstyliów, takich jak włókna usztywnione gipsem i żywicą syntetyczną. To ostatnie doprowadziło do eksploracji materiałów syntetycznych.
Zainteresowała się nawet filmem jako surowcem do tradycyjnych technik tekstylnych. W 1983 roku ponownie zwróciła się ku tradycyjnym surowcom tekstylnym i sposobom ich rzeźbiarskiego kształtowania.

Jiří Valoch (ur. 1946, Brno, mieszka w Ludíkovie, Morawski Kras).
Poezją wizualną zajmuje się od 1964 roku. Zaczynał od tworzenia niesemantycznych i czysto wizualnych struktur estetycznych, powracając do znaczenia semantycznego od 1970 roku, jednak z ekstremalną redukcją treści słów. Od końca lat 60. uzupełniał medium pisma maszynowego nowymi formami wyrazu - rzadko używanymi rysunkami, książkami artystycznymi i fotografią.
Porzucił fotografię jako medium w 1975 roku, w którym opublikował również swoją pierwszą monografię Poesia Visiva (w wydawnictwie Beniamino Carucci w Rzymie).
Brał udział w ruchu Fluxus. W 1968 roku zorganizował wystawę Computer Graphic, piątą prezentację sztuki komputerowej na świecie i pierwszą w Europie Wschodniej. W tym samym roku uczestniczył w ruchu New Tendencies w Zagrzebiu.
Od 2002 roku pracuje jako niezależny kurator, śledząc prace najmłodszego wówczas pokolenia artystów w dziedzinie sztuki postkonceptualnej i abstrakcji geometrycznej.

Milan Adamčiak (1946 - 2017)
Słowacki kompozytor, wiolonczelista i muzykolog; autor obiektów akustycznych, instalacji i niekonwencjonalnych instrumentów muzycznych. Jego twórczość obejmuje poezję wizualną, partytury graficzne, obiekty dźwiękowe, sztukę akcji, performanse, kompozycje eksperymentalne.
Ukończył szkołę muzyczną w Żylinie (wiolonczela) i Wydział Filozofii Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie, gdzie później wykładał. W latach 1972-1991 pracował w Instytucie Studiów Muzycznych Słowackiej Akademii Nauk, badając muzykę XX wieku oraz związek muzyki i sztuk wizualnych.
Działał w różnych grupach artystycznych, a w 1989 roku założył Transmusic comp. - Zespół muzyki niekonwencjonalnej. W 1990 roku założył Society of Unconventional Music i zainicjował FIT - Festiwal twórczości intermedialnej (Bratysława, 1991 i 1992). W 1990 r. był współzałożycielem New Seriousness wspólnie z Júliusem Kollerem i Peterem Rónai.